Wat is adenomyose?
Wat is adenomyose en waar situeert het zich?
Adenomyose is een zeer pijnlijke aandoening en wordt dikwijls verkeerd begrepen en zelfs verkeerd gediagnosticeerd. Het komt vaak samen voor met endometriose maar heeft niet hetzelfde ziektebeeld. In het verleden werd adenomyose dikwijls verkeerdelijk ‘endometriosis interna’ genoemd.
Bij endometriose bevindt het endoweefsel zich op allerlei plaatsen buiten de baarmoeder, terwijl bij adenomyose dit weefsel zich in de baarmoederspier bevindt. Het wordt dus gedefinieerd als ‘de aanwezigheid van endometriale klieren en stroma in de spier van de baarmoeder of het myometrium’ [Gong et al., 2022]
Dit veroorzaakt daar chronische ontstekingen, zwelling en soms de vorming van kleine bloedingen of cysten. Door deze veranderingen kan de baarmoeder vervormen en vergroot, gevoeliger en harder aanvoelen.
Er zijn drie vormen van adenomyose:
- Diffuse adenomyose:
Dit is de meest voorkomende vorm. Hierbij is het weefsel verspreid door de gehele spierwand van de baarmoeder (myometrium). Dit kan zorgen voor een vergrote en verdikte baarmoeder, hevige menstruaties en chronische pijn.
- Focale adenomyose:
Bij deze vorm zit de adenomyose op één of meerdere specifieke plekken diep in de spierwand, in plaats van verspreid door de hele baarmoeder. Dit kan zich uiten als plaatselijke verdikkingen.
- Adenomyomen:
Dit zijn gezwollen knobbels van adenomyotisch weefsel, die qua structuur lijken op myomen (vleesbomen). Adenomyomen kunnen de baarmoeder vervormen en extra pijn en/of menstruatieproblemen veroorzaken.
De hevige krampen en zware bloedingen worden mede veroorzaakt door de aanwezigheid van veel kleine eilandjes van functionerende endometriumklieren verspreid tussen de normaal gesproken strak geregen spierbundels die voor talloze kleine drukpunten zorgen die extreem gevoelig kunnen zijn. Dit veroorzaakt pijn die erger wordt wanneer de spier samentrekt. Bovendien wordt de efficiëntie van die samentrekking verminderd, met als resultaat een zwaardere menstruatie.
Hoe wordt adenomyose vastgesteld?
Adenomyose is niet altijd gemakkelijk te diagnosticeren omdat het klachtenpatroon voor elke persoon verschillend kan zijn. De klachten zijn vaak vaag en lijken op die van andere aandoeningen zoals endometriose of myomen (vleesbomen). De interpretatie van de beeldvorming is ook sterk afhankelijk van wie ze uitvoert en ‘leest’.
Een (juiste) diagnose gebeurt meestal op basis van:
- Een uitgebreid gesprek met de arts over klachten, medische voorgeschiedenis en menstruatiepatroon.
- Gynaecologisch onderzoek, eventueel met vaginale echografie. Er wordt dan gekeken naar de structuur van de baarmoeder.
- MRI-scan, wanneer echografie onvoldoende duidelijkheid biedt. MRI kan adenomyose beter in beeld brengen: verdikking van het baarmoederslijmvlies, vleesbomen/cystes/adenomyomen > 5 mm, …
- Pathologisch en microscopisch onderzoek na een hysterectomie (verwijdering van de baarmoeder), maar dat gebeurt meestal pas wanneer andere behandelingen geen oplossing bieden. In tegenstelling tot bij endometriose is een hysterectomie dus wel een oplossing bij adenomyose.
Een correcte en tijdige diagnose is belangrijk om passende behandelingen te kunnen starten en de levenskwaliteit te verbeteren.
Wat zijn mogelijke symptomen en klachten?
De ernst van de klachten varieert sterk. Sommige mensen hebben nauwelijks klachten, anderen ondervinden ernstige hinder in hun dagelijks leven. Veel voorkomende symptomen zijn (maar zeker niet beperkt tot):
- Hevige en langdurige menstruatiebloedingen, soms met grote bloedklonters.
- Menstruatiepijn, die intenser wordt met de jaren.
- Chronische bekkenpijn, ook buiten de menstruatie.
- Zwaar gevoel in de onderbuik.
- Opgeblazen gevoel.
- Pijn bij vrijen, vooral bij het diepe stoten/pijn tijdens orgasme.
- Een gevoel van druk in het bekken of een vergrote/vervormde baarmoeder.
- Blaas- en/of darmproblemen.
- Vermoeidheid, vaak als gevolg van bloedarmoede door overmatig bloedverlies.
- Lage rugpijn.
- In sommige gevallen fertiliteitsproblemen (lagere zwangerschapspercentages / lagere levendgeborenen percentages / hogere miskraampercentages) [Moawad et al., 2022]
Omdat adenomyose vaak voorkomt in combinatie met andere aandoeningen, zeker met endometriose, is het niet altijd duidelijk welke symptomen aan welke oorzaak toe te schrijven zijn.
Â
Â
Wat zijn mogelijke behandelingen?
De keuze van behandeling hangt af van de ernst van de klachten, de leeftijd, een eventuele kinderwens en de algemene gezondheidstoestand. Mogelijke opties zijn:
- Medicatie:
- Pijnstillers (NSAID’s) om menstruatiepijn te verlichten: dit zijn over het algemeen uitstekende prostaglandineremmers (stimuleren de baarmoederspier om samen te trekken, door het verminderen van deze verbindingen kan de pijn verlicht worden. NSAID’s moeten vroeg in de menstruatie worden opgestart en regelmatig worden ingenomen om effectief te zijn).
- Hormonale behandelingen, zoals het hormonaal spiraaltje (Mirena), de anticonceptiepil, progestativa of GnRH-analogen om bloedingen en pijn te verminderen. Dit is geen genezing aangezien de pijn terugkomt wanneer de behandeling wordt gestopt!
Het is belangrijk om te weten dat, net als bij endometriose, de onderdrukking van de ziekte met medicijnen/hormonen bedoeld is voor pijnverlichting en niet voor de behandeling van de ziekte!
- Chirurgische ingreep:
- Hysterectomie (verwijdering van de baarmoeder): dit is een definitieve oplossing, vooral bij ernstige en therapieresistente klachten. Deze ingreep is enkel aangewezen als er geen kinderwens meer is.
- In zeldzame gevallen: verwijdering van een duidelijk afgebakende adenomyose-haard (subtotale excisie), maar dit is technisch moeilijk.
Het doel van de behandeling is om de klachten te verlichten en de levenskwaliteit te verbeteren. Zoals bij endometriose zal de behandeling door en voor de patiënt gepersonaliseerd moeten worden, gebaseerd op zijn/haar wensen ten aanzien van het gewenste resultaat.
Wat zijn mogelijke oorzaken?
De precieze oorzaak van adenomyose is, net zoals bij endometriose, nog niet helemaal gekend, maar verschillende theorieën proberen de aandoening te verklaren:
- Mechanische theorie: bij herhaalde beschadiging van het baarmoederslijmvlies (zoals na een curettage, keizersnede of andere ingrepen/bekkenoperatie) kan het slijmvlies in de spierwand ingroeien.
- Hormonale invloeden: oestrogeen lijkt een belangrijke rol te spelen in de groei van adenomyoseweefsel.
- Ontstekingsprocessen: chronische ontsteking zou de omgeving van de baarmoeder kunnen beïnvloeden en bijdragen tot de ontwikkeling van adenomyose.
- Aangeboren aanleg: sommige vrouwen zouden een genetische of aangeboren gevoeligheid hebben voor het ontwikkelen van adenomyose.
Er is nood aan meer wetenschappelijk onderzoek om de oorzaken en mechanismen beter te begrijpen en behandelingen te verbeteren.
Leven met adenomyose: impact op het dagelijks functioneren
Adenomyose heeft voor veel mensen een grote impact op hun leven. De combinatie van chronische pijn, zware menstruaties en vermoeidheid kan ervoor zorgen dat gewone dagelijkse taken moeilijk vol te houden zijn.
Invloed op mentaal welzijn
De constante of terugkerende klachten kunnen zwaar wegen op het mentaal welzijn. Frustratie, verdriet, onzekerheid en machteloosheid zijn gevoelens die vaak terugkomen bij mensen met adenomyose. Het gevoel niet gehoord of serieus genomen te worden bij zorgverleners komt helaas ook vaak voor, zeker omdat de aandoening moeilijk te diagnosticeren is. Dit alles kan leiden tot stress, angst of depressieve gevoelens.
Effect op werk en sociale leven
Door hevige menstruaties, pijn en vermoeidheid vallen sommige mensen regelmatig uit op het werk. Sommigen moeten deeltijds gaan werken of hun job aanpassen. Ook sociale contacten en hobby’s kunnen eronder lijden: afspraken worden afgezegd, feestjes overgeslagen, omdat het lichaam het gewoonweg niet toelaat.
Impact op relaties en seksualiteit
Pijn bij het vrijen (dyspareunie) is een veelvoorkomend symptoom. Dat kan niet alleen lichamelijk ongemakkelijk zijn, maar ook spanningen geven binnen een relatie of leiden tot minder zelfvertrouwen. Het is belangrijk om hierover open te communiceren met een partner en eventueel ondersteuning te zoeken via zorgverleners of lotgenotengroepen.
Invloed op kinderwens
Hoewel adenomyose geen absolute oorzaak is van onvruchtbaarheid, kan ze het zwanger worden bemoeilijken. Dit kan voor extra emotionele belasting zorgen, zeker bij wie een kinderwens heeft of in een fertiliteitstraject zit.
Belangrijkste bronnen:
https://www.centerforendo.com/adenomyosis
https://iceaps.com/condition/adenomyosis/
Â